त्रिमूर्तीचा देव आहे. त्याला महादेव, देवदेवता असेही म्हणतात. भोलेनाथ, शंकर, महेश, रुद्र, नीलकंठ, गंगाधर इत्यादी नावांनी देखील ते ओळखले जातात. तंत्र साधनेत त्यांना भैरव म्हणूनही ओळखले जाते. [१] हिंदु शिव धर्म हा शिव-धर्माच्या मुख्य देवतांपैकी एक आहे. वेदांमधील त्याचे नाव रुद्र आहे. एखाद्या व्यक्तीच्या चेतनेचा हा विवेक असतो. त्यांचे अर्धगिनी (शक्ती) यांचे नाव पार्वती आहे. कार्तिकेय आणि गणेश आणि मुलगी अशोक सुंदरी अशी त्यांची मुले. शिव बहुतेक चित्रांमध्ये योगी म्हणून पाहिले जातात आणि शिवलिंग आणि मूर्ती या दोन्ही रूपात त्याची पूजा केली जाते. सर्पदेव शिवच्या गळ्यात अडकलेला आहे आणि त्याच्या हातात डमरू आणि त्रिशूल आहे. तो कैलासमध्ये राहतो. हा शैव धर्माचा आधार आहे. या मते, शक्तीसह सर्व प्रकारच्या शक्तींची पूजा केली जाते. शंकर जी यांना विनाश करणारा देव म्हणतात. शंकर जी हे त्यांच्या सभ्य स्वभावासाठी आणि त्यांच्या गर्दीसाठी प्रसिध्द आहेत. इतर देवतांकडून असल्याचा विश्वास आहे. शिव हा विश्वाच्या उत्पत्ती, स्थिती आणि नाश यांचा शासक आहे. भगवान शिव हे त्रिमूर्तीतील विनाशाचे देव आहेत असे मानले जाते. शिव हा चिरंतन आणि निर्मिती प्रक्रियेचा स्रोत आहे आणि हा काळ ज्योतिषाचा आधार आहे. शिवांचा अर्थ कल्याणकारक मानला जात असला, तरी त्याला नेहमीच ताल आणि सर्वनाश असायचा. रावण, शनि, कश्यप इत्यादी त्यांचे भक्त आहेत. शिव सर्वांना समान दृष्टींनी पाहतो आणि म्हणूनच त्याला महादेव म्हणतात. शिव, महाकाल, आदिदेव, किरात, शंकर, चंद्रशेखर, जटाधारी, नागनाथ, मृत्युंजय [मृत्यूने विजयी], त्र्यंबक, महेश, विश्वेश, महारुद्र, विशाधर, नीलकंठ, महाशिवा, उमापती [पार्वती यांचे पती], काल भैरव अशी काही नावे प्रसिद्ध आहेत. , भूतनाथ, इवान्यान [तिसरा नयन], सशिभूषण इ. भगवान शिव रुद्राच्या नावाने जातात.रूद्र म्हणजे ज्याने दु: ख कारणीभूत आहे त्याचा अर्थ काढून टाकला आहे आणि म्हणूनच भगवान शिव यांचा स्वभाव कल्याणकारी घटक आहे.रुद्रष्टधैच्या पाचव्या अध्यायात भगवान शिव यांना रुद्र देवतांचे विविध रूप म्हटले आहे. सर्व जातीचे प्राणी प्राणी वनस्पतीच्या रूपात विचार करतात आणि अंतर्गत भावना आणि सर्वोत्तम भावना या जाणिवामुळे सिद्ध झाली आहे, साधक एकपात्री होतो. संदर्भ रुद्रष्टाध्याय पृष्ठ क्रमांक 10 गीता प्रेस गोरखपूर. रामायणातील भगवान राम यांच्या विधानाप्रमाणे ज्याला शिव आणि राम यांच्यातील फरक माहित आहे तो भगवान शिव किंवा राम यांना कधीही प्रिय असू शकत नाही. शुक्ल यजुर्वेद संहिता अंतर्गत रुद्र अष्टाध्यायींच्या मते, सूर्य इंद्र विराट पुरुष हरे वृक्ष धान्य वायू वायु आणि मनुष्याच्या कल्याणासाठी भगवान शिव हे भगवान सूर्य आहेत, कारण ते भगवान शिव यांच्या कर्मांचे नीट पालन करू शकतात. त्यांना समान परिणाम देतात, याचा अर्थ असा आहे की संपूर्ण सृष्टि ही शिवम आहे मनुष्यांना त्यांच्या स्वत: च्या क्रमानुसार फळ मिळतात. म्हणजेच भगवान शिव ज्यांना निरोगी बुद्धी आहे त्यांना पावसाचे पाणी पुरवते, आणि शिवजींनी आजारी लोकांचे दु: ख व मृत्यूचीही सोय केली आहे.
